Phụ nữ chính là nguồn lao động được ưu tiên hàng đầu ở ngành xe Nhật bản

Các nhà sản xuất xe Nhật Bản, đang phải đối mặt với nạn thiếu nguồn lực lao động tệ nhất trong nhiều thập kỷ, đã tìm thấy một giải pháp đó là: thuê thêm nhiều phụ nữ. Vấn đề là tất cả họ đang áp dụng cùng một giải pháp trong cùng một lúc và tranh giành lượng nữ kỹ sư tốt nghiệp thuộc tầm ít nhất trên thế giới.

Câu chuyện của Yui Mitsuhashi đang làm mọi người sáng tỏ hơn vấn đề của ngành ô tô Nhật bản. Là đội trưởng của một đội chế tạo xe đua ở trường Đại học Osaka danh giá, cô nữ sinh viên 24 tuổi sẽ là một trong những nhân lực mới có giá trị nhất cho công ty Toyota hoặc Nissan, nếu như cô ấy muốn làm việc cho họ. Nhưng kể cả có tình yêu dành cho xe ô tô như thế, cô ấy không chắc là mình muốn dành cả đời cho một ngành công nghiệp, vốn nổi tiếng vì những giờ làm việc tăng ca và sự bất cân bằng giới tính lớn.

Yui Mitsuhashi ở công xưởng chế tạo xe đua của trường Đại học Osaka

“Người ta luôn nói với tôi rằng: ‘Cô có thể đi đến bất cứ công ty nào cô muốn,’” Mitsuhashi nói. “Tôi muốn có con cái, nhưng lúc này tôi không chắc tôi có muốn tiếp tục làm việc khi chúng còn nhỏ hay không. Vậy nên tôi muốn chọn một nhà tuyển dụng mang tới cho tôi nhiều lựa chọn.”

Thiếu hụt người trẻ đã biến Nhật Bản trở thành một thị trường thuê mướn nhân công lớn, một tình trạng đang ngày một tệ hơn cho những nhà tuyển dụng trong vòng 2 thập kỷ tới khi nguồn lực lao động ngày một già nua của đất nước này sẽ giảm đi cỡ 8 triệu người. Trong khi đó, ngành công nghiệp ô tô đang mất đi sức hút đối với sinh viên tốt nghiệp đại học, những người đang thà lựa chọn công việc trong lĩnh vực tài chính và thiết kế phần mềm.

10 năm trước, Toyota là nhà tuyển dụng được ham muốn nhất trong số sinh viên tốt nghiệp chuyên ngành toán học và khoa học. Giờ đây hãng này chỉ đứng thứ 6, dựa theo trang web tìm kiếm công việc MyNavi của Nhật Bản. Đối với Honda và Nissan, tên của họ còn ở phía dưới sâu nữa.

“Đó là một lí do họ muốn thuê thêm nhiều phụ nữ,” anh Tatsuo Yoshida, một nhân viên kỳ cựu của Nissan và giờ đang là một nhân viên phân tích cổ phiếu thường ở công ty Sawakami Asset Management tại Tokyo, nói. “Nhưng vấn đề là các kỹ sư tốt nghiệp đang có rất nhiều sự lựa chọn.”

Các nữ sinh viên ngành kỹ sư như Yui Mitsuhashi đang được săn đón bởi những nhà sản xuất xe lớn Nhật Bản

Kể từ năm 2013, khi Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã đặt chuyện đưa thêm nhiều phụ nữ vào nguồn lực lao động làm ưu tiên cấp quốc gia để cứu chữa nguồn lao động ngày một sụt giảm của xứ mặt trời mọc, các công ty Nhật Bản đã cố gắng trở nên cân bằng giới tính hơn theo nhiều cách khác nhau.

Ở một đầu hoạt động cấp quốc gia này là những doanh nghiệp như nhà sản xuất khoai tây chiên Calbee, nơi chủ tịch Akira Matsumoto đã thẳng thừng dập tắt chuyện phân biệt giới tính bằng cách nói với nhân viên: “Nếu anh không thích sự đa dạng, anh có thể bỏ việc.” Những nỗ lực kém trực tiếp gay gắt hơn có xuất hiện trong ngành xây dựng Nhật Bản, nơi các nữ công nhân đôi khi được cung cấp nhà vệ sinh di động màu hồng hoặc tô điểm bằng hoa văn hoa lá sinh động.

Ngành công nghiệp ô tô cũng đang thúc đẩy sự đa dạng giới tính theo cách của riêng nó. Trong năm 2014, Toyota đã bắt đầu đưa ra những khoản vay học phí đại học cho các sinh viên kỹ sư như Mitsuhashi (mặc dù cô ấy không phải là một người nhận). Trong tháng trước, Toyota và Honda đã mở thêm các trung tâm chăm sóc ban ngày gần những nhà máy của họ, và Toyota thậm chí nhận trông giữ trẻ em qua đêm để những cha mẹ làm ca khuya, một dịch vụ vừa là giải pháp vừa là một dấu hiệu có thể cho thấy vấn đề của ngành này. Các công ty nói rằng họ cũng đã giới thiệu mô hình giờ làm linh hoạt cho những bà mẹ và bổ sung thêm nhiều nhà tắm phụ nữ trên các tầng nhà máy.

Nissan, công ty đã đẩy mạnh cân bằng giới tính kể từ năm 2004 và đi trước nhiều đơn vị khác cả một thập kỷ, nói rằng 10% quản lý người Nhật Bản của họ lúc này là nữ giới. Để so sánh, tỷ lệ trung bình hiện tại là khoảng 4% ở những doanh nghiệp lớn trên khắp cả nước, dựa theo Nội các của Nhật Bản. Bà Rena Nagai, một kỹ sư trưởng 48 tuổi ở Nissan nói rằng bà đã thấy nhiều phụ nữ gia nhập công ty hơn trong vài năm qua. “Tôi thực sự hi vọng tôi có thể làm một người thầy cho họ,” bà Nagai nói trong một cuộc phỏng vấn được sắp xếp bởi Nissan.

Bà Rena Nagai, một kỹ sư trưởng dày dạn kinh nghiệm ở Nissan

Ở những nơi khác, các con số có phần kém ấn tượng hơn. Tại Toyota, có ít hơn 2% trong tổng số 9.977 quản lý của họ là nữ. Trong tháng 1 đầu năm nay, công ty đã thăng chức cho kỹ sư Lexus, bà Chika Kako, trở thành người phụ nữ đầu tiên trong danh sách 53 viên giám đốc hàng đầu của Toyota.

Tại Honda, phụ nữ chỉ chiếm chưa đến 1% tổng số quản lý. Một trong số họ, kỹ sư Natsuko Iwasaki nói rằng công khai phân biệt giới tính đã ít hiện hữu ở văn phòng ngày nay. Nhưng không bao lâu trước đây, sếp của Iwasaki có thể thản nhiên hỏi rằng cô ấy có ý định nghỉ việc không một khi đã kết hôn. “Ông ấy nói rằng ông ấy không muốn lãng phí thời gian huấn luyện tôi,” cô Iwasaki nói.

Trong năm 2013, Hội Kỹ sư Ô tô Nhật Bản đã bắt đầu tổ chức mạng lưới sự kiện để cố gắng gia tăng số lượng thành viên nữ. Ở những buổi họp đầu tiên, mọi người đã “xả” nhiều nỗi thất vọng và chán nản đến mức buổi họp mang đến cảm nhận như trị liệu tâm lý vậy, nhà tổ chức Ikuyo Tameda nghĩ lại. “Mọi số người đã vỡ òa và khóc lóc,” bà Tameda nói. “Có quá nhiều câu chuyện về việc là người phụ nữ duy nhất trong bộ phận, hoặc bị bỏ qua mỗi lần đề bạt thăng chức bởi bạn không thể dồn đủ số giờ làm tăng ca.”

Nữ kỹ sư Natsuko Iwasaki ở Honda

Ở những buổi họp mặt gần đây, cảm xúc thô ráp đã được thay thế bởi một thứ gì đó gần hơn tới sự cam chịu, dựa theo bà Tameda. “Giờ đây, tôi đang nghe thấy nhiều người nói là mọi thứ chỉ đủ tốt để tiếp tục làm việc,” bà ấy nói. Nhưng có một điều vẫn không hề thay đổi đó là: Lượng thành viên nữ của hội vẫn chỉ ở mức 2%. Cả Toyota, Nissan và Honda đều từ chối tiết lộ tỷ lệ kỹ sư là phụ nữ của họ ở thời điểm hiện tại.

Ngành ô tô bên ngoài Nhật Bản cũng chủ yếu là một thế giới của đàn ông. Ở Mỹ, bộ ba Detroit đã có nữ CEO đầu tiên của họ trong năm 2014, khi bà Mary Barra lên nhận chức ở General Motors. Trong tháng 1 năm 2018, CEO Sergio Marchionne của Fiat Chrysler Automobiles cho biết rằng tất cả ứng cử viên kế nhiệm ông sau khi ông ấy lên kế hoạch nghỉ hưu trong năm tới đều là nam giới.

Lượng nữ sinh viên ít ỏi trong các ngành khoa học, kỹ sư và toán học là một phần của vấn đề. Tại Mỹ, Đức, Pháp và Hàn Quốc, phụ nữ chỉ chiếm khoảng 21 – 25% số sinh viên tốt nghiệm trong các lĩnh vực đó, dựa theo dữ liệu của Honeypot, một trang web giới thiệu việc làm công nghệ. Tại Nhật Bản, con số này chỉ là 15%, thấp nhất trong số 41 đất nước được theo dõi bởi Honeypot.

Mitsuhashi cùng bạn bè ở câu lạc bộ và khối động cơ mà họ đang chế tạo

Mitsuhashi nói rằng cô ấy có niềm đam mê cho xe từ bố mình, người đã lái một chiếc Maserati. Thế nhưng, cô ấy nói mình có thể vẫn không có đủ dũng khí để thăm một câu lạc bộ chế tạo xe nếu  không có lời khích tướng của một người bạn. Một khi nhìn thấy cửa hàng máy móc, với những dụng cụ sửa chữa và các phụ tùng dự trữ, và cô ấy liền bị cuốn lấy ngay.

“Một phần trong tôi không muốn bỏ rơi xe ô tô,” Mitsuhashi nói. “Tôi muốn mọi người biết chúng là những cỗ máy rất ngầu.”

>>> Nhật Bản chế tạo người máy Transformers cao 4 mét, biết biến hình như trong phim